Index sách: tra cứu theo vần

Mục lục trong sách không còn xa lạ gì đối với chúng ta, nó cho biết sách gồm có các chương, mục, bài viết gì và nằm ở trang bao nhiêu. Đại đa số sách đều có phần mục lục, kể sách tiếng nước ngoài hay sách trong nước.

Nhưng có một phần mà tôi nghĩ vẫn còn khá xa lạ đối với Việt Nam, đó là index (Tra cứu theo vần). Thật là khó khăn để kiếm được một quyển sách tiếng Việt mà có phần index, kể cả sách nước ngoài được dịch sang tiếng Việt cũng bị lược bỏ đi phần index. Chỉ trong những năm gần đây, nhận thấy mức độ quan trọng của index đối với người đọc, người học và người nghiên cứu các nhà xuất bản sách mới quan tâm và cố gắng thiết lập mục index cho sách được in, tuy nhiên số lượng còn rất khiêm tốn.

Vậy index là gì?

Index là một danh sách các thuật ngữ, tên người, địa danh và sự kiện có liên quan đến nội dung cuốn sách, dưới dạng “từ khóa” (key word), được xếp theo vần chữ cái nhằm phục vụ mục đích tra cứu nhanh cho người đọc. Đặc biệt trong thể loại sách khoa học, với rất nhiều khái niệm, thuật ngữ có liên quan lẫn nhau, việc thiết kế index chính xác, đầy đủ, hợp lý là hết sức quan trọng, bởi nó cho phép người đọc xác định đích xác phần cần tìm, đồng thời tham khảo chéo các đề mục có liên quan.

Trong các sách khoa học và các loại sách phục vụ mục đích học tập, nghiên cứu, tra cứu  có rất nhiều định nghĩa, khái niệm, thuật ngữ và cả các danh từ riêng.  Các định nghĩa, khái niệm này thường xuất hiện trong nhiều phần khác nhau, có mối quan hệ chặt chẽ, bổ sung cho nhau. Các thuật ngữ và danh từ riêng được sử dụng xuyên suốt trong sách, nên để tra cứu nhanh chóng và dễ dàng cần có một danh sách sắp xếp theo một trình tự hợp lý, thường là theo thứ tự bảng chữ cái.

Ví dụ một phần index được thể hiện trong sách dạy chơi cờ vưa do Công ty Cổ phần Văn hóa Giáo dục Long Minh liên kết với Nhà xuất bản Kim Đồng phát hành như sau:

Cánh Hậu,   12, 47

Cánh Vua,   12

Dãy xích Tốt,   92

Đường giới tuyến,   12

Gambit,   70, 109

Khai cuộc,   34, 109